https://nos.nl/collectie/13878/artikel/2414670-huwelijken-in-kamp-westerbork-ze-zijn-belazerd

Rosalie Norden en Max Wieselmann Tot de dood ons scheidt/familiearchief

"Je kunt zien dat ze echt haar best gedaan heeft om op haar allermooist op de foto te staan. Bloemen in het haar, een sluier, die ketting. En toch zie je tegelijkertijd dat als ze op een ander moment getrouwd was, ze er anders uitgezien had. Dan had ze zeker geen zwarte jurk aan gehad. Je ziet vrolijkheid, maar ook ernst."

Rosalie Norden huwde Max Wieselmann in Westerbork, 22 oktober 1943. Hij zou in de eerste maanden van 1945 overlijden in kamp Buchenwald, zij overleefde de oorlog en verhuisde in 1951 naar Australië, waar ze in 2002 overleed.

Norden en Wieselmann zijn een van de 261 stellen die tijdens de oorlog in Westerbork in de echt verbonden werden. Saskia Aukema stelde het boek Tot de dood ons scheidt samen over die bizarre praktijk. Het wordt vandaag gepresenteerd op Internationale Herdenkingsdag voor de Holocaust.

"Het contrast kan niet groter zijn. Een huwelijk associeer je met wit, schoonheid en liefde, en dan het allerergste, een concentratiekamp, duister en vies."

Sonja Margules vertelde voor haar dood hoe ze haar man Peter ontmoette in het kamp:

Dit artikel bevat een video. 1:10

'Het was de mooiste dag van mijn leven'

Oud-directeur Dirk Mulder van Herinneringscentrum Kamp Westerbork is blij met het boek. "Het onderwerp is in verschillende studies wel even aangestipt en er zijn egodocumenten met thema's als liefde en huwelijk, maar het is niet eerder zo minutieus uitgezocht en in een grotere context geplaatst."

Aukema raakte geïnteresseerd in het onderwerp toen ze erachter kwam dat een oudtante in het kamp was getrouwd: Annie Preger trouwde op 28 januari 1943 met Hans van Witsen. 36 dagen duurde het huwelijk, beiden werden op 5 maart 1943 vermoord in Sobibor.

Annie en Hans Tot de dood ons scheidt/familiearchief

Voor alle 261 stellen heeft Aukema zo nauwkeurig als mogelijk de duur van het huwelijk uitgerekend. Zestig echtparen overleefden de oorlog, maar veel vaker wachtte de dood. Voor sommigen al binnen enkele weken, samen, zoals Annie en Hans. Bij anderen soms vele maanden later, en dan gescheiden van elkaar op verschillende plekken in Midden-Europa.

"Sommige huwelijken duurden vier dagen. Dat zijn mensen die de middag van hun trouwerij nog op transport zijn gegaan en bij aankomst gelijk naar de gaskamers werden gestuurd. Elke keer als ik dat lees, staat het kippenvel me op de armen."

"Op huwelijksreis naar Auschwitz", vatte Maurits van Thijn zijn trouwdag cynisch samen. Hij en zijn vrouw Rina Blitz zijn een uitzondering, beiden overleefden de kampen.

Huwelijk in Kamp Westerbork Tot de dood ons scheidt/Joods Monument